චිත‍්‍රපටයේ බිහිවීමට දෘෂ්ටියේ අඛණ්ඩතාවය

          ඡයාරූප ශීල්පය ඉතා පුලූල් ලෙස ව්‍යාප්තියෙන් පසු එම නිශ්චල ඡුායාරූපය චලනය කර ගැනීමේ හැකියාව ගැන සොයා බැලිමේ අවශ්‍යතාවය මතු විය. නිශ්චල ඡයාරූපවල නිශ්චලතාව බිඳ හෙලා වස්තුවක් චලනය වන ස්වභාවය සටහන් කර ගැනීම පිළිබඳව දිගින් දිගටම පරීක්ෂණ සිදු විය. නමුත් මේ පිළිබඳ අවධානය ප‍්‍රාග් ඓතිහාසික මානවයාගේ කාලය තුළ පටන් පැවතුණි. පසුව 17 වන සියවසේ සෙවනැලි නාටක, මැජික් ලන්තෑරුම සොයා ගැනීමත් සමඟ මෙය තව තවත් වර්ධනයට පත් විය. මේ සියලූ දේ පාදක කොට ගනිමින් චිත‍්‍රපටය බිහි විය. 

          ප‍්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයේ විසු මානවයා මුලින්ම මෙම චලනය පිළිබඳ යම්තාක් දුරට අවධානය යොමු කොට ඇත. ක‍්‍රි. පු. 2000 පමණ ඈත අතීතයට මෙය දිව යන්නකි. ගුහාවල පියස්සේ සහ බිත්තිවල ඇඳ තිබු රූප සටහන් මෙයට කදිම නිදර්ශනයකි. මෙය ප‍්‍රංශයේ ලැස්කෝස්, ස්පාක්‍ද්ක්‍දයේ අල්තමීරා ගල් ගුහා වලින් පෙනේ. එහි ආදී මානවයා සත්වයෙකුගේ පලායාම සිතුවම් කළේ උගේ පාදවලට ඉදිරියෙන් තවත් පාද යුගල් කිහිපයක් දැමිමෙනි. එවිට පාද අටකින් සත්වයා සමන්විත විය. සමහර විට උල් අවියක් රැුගත් මිනිසෙකු පසු පසින් සටහන් කර තිබුණි. එමඟින් සත්වයා පලා යන බවත් මිනිසා දඩයමක් කරා ලඟා වන බවත් පෙන්වීම අරමුණ විය. මෙය වස්තුවක් චලනයෙහි යෙදෙන බව සටහන් කර තිබු මුල්ම අවස්ථාව විය.

          මනුෂ්‍යයාගේ චින්තන ශක්තිය වැඩෙත්ම වස්තූන්ගේ ක‍්‍රීයාකාරකම් පිළිබඳ බොහෝ අධ්‍යයන කටයුතු කළේය. එක තැනක සටහන් කර තිබු චිත‍්‍ර රූපය ඉන් ඉවත් කර වෙනමම චලනයකට පත් කර ගත හැකි බව මිනිසාට වැටහුණේ ඉන් බොහෝ කාලයකට පසුවයි. ඒ සඳහා ගින්දර මෙන්ම සුර්්‍යා ලෝකය ද ඔවුන්ට උපකාරී වී තිබේ. චිත‍්‍ර රූප වෙනුවට තම සෙවණැල්ල එහා මෙහා චලනය කිරීමේ දී ඇති වන අපුර්වත්වය ගැන සෙවීමට මිනිස් මනස පොළඹවනුයේ එහි ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙසය. ආලෝකය ලැබෙන පහනක් ඉදිරියේ සිට දෑත් එක්කර ඇඟිලි චලනය කරමින් විවධ සත්වයන්ගේ හැඩරුව ක‍්‍රමානුකූලව සෙවණැලි රූප මඟින් මැවිය හැකි බව මුලින්ම මැජීක් ශීල්පීන් අත්හදා බැලීය. 19 වන සියවස අවසානයේ බිහි වු සිනමාව සඳහා පුර්ව අත්දැකීම සපයනු ලැබුවේ ”සෙවණැලි නාටක” යි. මුලින් චීනය ආශ‍්‍රයෙන් බිහිවිය. මේවා ”චීන සෙවණැලි නාටක” නම් විය. මේවා පේ‍්‍රක්ෂකයන් සමුහයක් ඉදිරියේ පෙන්වීමට භාවිතා කළේය. මෙයින් කතන්දර කීමට උත්සහා දෑරීය. පසුව මෙය ආසියාව, යුරෝපය ආදීයේ ද පැතිරී ගියේය.

          මිළගට සෙවණැලි රූප චලනය කර ගැනීමේ කලාවේ වැදගත්ම සිද්ධිය ”මැජික් ලන්තැරුමයි”. මෙය සෙවණැලි රූප නැරඹිමේ උපකරණ යයි. 17 වන සියවසේ සාමාන්‍ය ආලෝක උපකරණයක් වු ලන්තෑරුමක් නැතහොත් පහනක් භාවිතා කර අතින් අඳින ලද රූපයක් බිත්තියක් මතට පතිත කර ගැනීමේ අදහස ආශ‍්‍රයෙන් බිහි විය. මේ පහනක් ඉදිරියෙන් කාචයත් භාවිතා කර එය ”මැජීක් ලන්තෑරුම” ලෙස නම් කළේය. මෙය සිනමාව බිහිවීමට පෙර පුර්ව අවධියේ මුල්ම ප‍්‍රක්ෂේපකය හඳුනාගත් අවස්ථාවයි. එයින් ඉදිරිපත් වු දර්ශන මායාමය සෙවණැලි නැරඹීම ලෙස ප‍්‍රසිද්ධ විය. මෙය චිත‍්‍රපට කතාවේ පුර්ව යුගයේ වැදගත් ස්ථාන යයි. මෙය පළමුවරට ”මිනිස් ඇස සහ මනස, එළිය සහ අඳුර” ඇසුරින් නුතන ක‍්‍රමයට සාමානව රූප නැරඹීම ඇරඹුණි. මෙහි නිර්මාතෘ ජර්මන් ජාතික පුජකවරයෙකු වු ඇතනේසියස් ක්රේචර් නම් පියතුමාය. මේ පිළිබඳව The Great Art of Light and Shadowයන කෘතියේ ද සඳහන් වේ. මෙහි මිනිස් ඇසේ ස්වභාවය, දෘෂ්ටියේ පැවැත්ම, රූප සහ රූප අතර අන්තර් සම්බන්ධය යන කරුණු ගැන වේ.

          18 වන සියවස අගදී මැජීක් ලන්තෑරුම මඟින් තනි රූප පෙන්වනවාට වඩා රූප කිහිපයක් තිරය මත පතිත කර ගැනීමෙන් එය ඇස ග‍්‍රහණය කර ගන්නා අයුරු අවබෝධ කර ගැනිණි. ඒ හේතුවෙන් රූප කිහිපයක එකතුව මඟින් එක දිගට අඛණ්ඩ චලනයක් ලැබෙන බව ද එසේ අපට පෙනේන්නේ මිනිස් ඇස යම් රැුවටීමකට බඳුන් වන හෙයිනි යැයි ද වටහා ගන්නට විය. මේ පර්යේෂණයේ කැපි පෙනෙන පුද්ගලයා වුයේ බි‍්‍රතාන්‍ය ජාතික ගණිතඥයෙකු වු පීටර් මාක් රොජේ (1779 - 1864) ය. චලනයට භාජනය වන රූප වැලක් ආශ‍්‍රයෙන් ඇස රැුවටීම පිළිබඳ අතිශයින් වැදගත් වු සිද්ධාන්තය දෘෂ්ටියේ අඛණ්ඩතාවය නැතහොත් දෘෂ්ටියේ පැවැත්ම නම් විය. මෙහි තේරුම අප යම් දර්ශනයක් දැකිමේ දී අපේ ඇස මුල් රූපය ක්ෂණයකින් ග‍්‍රහණය කර ගනී. එය දර්ශන පථයෙන් ඉවත් වුව ද ඊළඟ රූපය දැකීමට පෙර මුල් රූපය අපගේ මතකයේ තැන්පත්ව තිබේ. මුල්ම රූපයත්, දෙවැනි රූපයත් අතර ඇති වන ක්ෂණික කාල පරාසය අතිශය කුඩා නිසා අපේ ඇස මඟින් නොසලකා හැර මුල් රූපයේ සිට දෙවන රූපය ක්ෂණයෙන් ග‍්‍රහණය කර ගනී. මේ අන්දමට රූප එකතු වීමෙන් යම් දර්ශනයක් එක දිගට අඛණ්ඩව අපට දිස් වේ.

උදා: ගිනි පෙළෙල්ලක් ගෙන එය දිගටම නොනැවතී කැරකුවහොත් එය අපට දිස්වන්නේ ගිලි වළල්ලක් ලෙසිනි. නමුත් ඇත්තේ කුඩා ගිනි පුළිගුය.

මේ ආකාරය අපේ ඇස මායාවකට හසු වන බව අපට නොතේරේ. මෙය චිත‍්‍රපටයේ ආරම්භය විය. චිත‍්‍රපටයක තත්පරයකට රූප රාමු 24 ක් දිස් වේ. මෙම රූප චලනය අප ඇසින් කරයි.

          එඞ්වඞ් මයබි‍්‍රජ් විසින් දුවන අශ්වයෙකුගේ කකුල් 4 උඩ සිටින අවස්ථාව පෙන්වීමට තුරඟ පිටියේ කැමරා 12 ක් සවි කර අශ්වයා දුවන විට ඒවා ක‍්‍රියාත්මක වීමට සලසවයි. පසුව කැමරා 24 ක් සවි කර මෙය සිදු කොට මැජීක් ලන්තෑරුමට දමා කරකවා බලා චලනය දකියි. මැජීක් ලන්තෑරුම් මුල ධර්ම ආශ‍්‍රයෙන් ප‍්‍රංශයේ දී ”ප‍්‍රැන්සිනස්කෝප්” නම් උපකරණය සාදයි. මෙය ස්ලයිඞ් ප්‍රොජෙක්ටරයට සමානයි. 

           ජුල්ස් මරේ නම් සත්ව විද්‍යාඥයා පක්ෂීන් පියාසර කරන ආකාරය ගැනීමට ”කැමරා රයිපලය” සාදයි. මෙහි කාචය තුවක්කු බටයේ ද, රයිපලයේ මැගසිනය වෙනුවට වීදුරු ඵලකයක් ද විය. එහි තත්පරයට රූප රාමු 12 ක් සටහන් විය. මෙහි කොකා ගස්සන විට ක‍්‍රියාත්මක වී චලනය සටහන් කර ගනී. මෙය චලනය තනි කැමරාවකින් සටහන් කළ පළමු අවස්ථාව විය.

         තෝමස් අල්වා එඩිසන් මයබි‍්‍රජ්ගේ හා මරේගේ ක‍්‍රම පිළිබඳ උනන්දු වී 1877 දී ඉටි සිලින්ඩරයක් අනුසාරයෙන් ශබ්දය තැටි ගත කිරීමේ උපකරණය වන ”පෝනෝග‍්‍රාප්” නිපදවයි. ශබ්දය, රූපය එක් කිරීමෙන් තමාගේ යන්ත‍්‍රය ජනතාවට සමීප වන බව ඔහු අදහස් කළේය. මෙහි දී ප‍්‍රධාන අභියෝගය තත්පරයට වැඩි රූප රාමු ප‍්‍රමාණයක් සටහන් කර ගැනීමත්, නොකැඩෙන, නොපිලෙස්සෙන, නම්‍යශීලි පටල අඳුනක් යොදා ගැනීමත්ය. 1888 දී විලියම් කෙනඩි ලෝරිස් ඩික්සන් විසින් කිනෙටෝග‍්‍රාප් සාදා 1889 දී ප‍්‍රථම වරට ක‍්‍රියා කර බලයි. ජෝජ් ඊස්ට්මන්ගේ මීටර් 15 ක් දිග සෙලොලොයිඞ් පටලයක් වන පටල අඳුන ප‍්‍රයෝජනයට ගන්නට විය. එය වර්තමාන මිලි මීටර් 35 පටලයට බොහෝ සමානය.

          ලූමියර් සහෝදරයෝ එඩිසන්ගේ යන්ත‍්‍ර තුන් ආකාරයකින් වර්ධනය කළේය. ඒ  ඕනෑම ස්ථානයකට පහසුවෙන් ගෙන යා හැකි, කැමරාවේ ධාවන වේගය තත්පරයට රූප රාමු 18 ක් දක්වා අඩු කර, සවිරාමු මුලධර්මය පදනම් කර ගෙනය. ඒ සෑම රූපයක්ම කාචය ඉදිරියේ මොහොතක්ම නතරව ඉදිරියට යාමයි. මෙම කැමරාව ”සිනමටොග‍්‍රාප්” විය. 1895.02.13 වන දින මේ කැමරාව සහ ප‍්‍රක්ෂේපන යන්ත‍්‍රයට වෙළඳ බලපත‍්‍ර ලබා ගෙන මේ වසරේදීම තම ප‍්‍රථම චිත‍්‍රපටය ලෙස ”වර්කස් ලීවාන් ද ලූමියෙර් ෆැක්ටරි” සාදන ලදී. මොවුන් ස්වභාවික සංසිදධින් රූපගත කරන්නට විය.

          මෙලෙස ක‍්‍රමිකව වර්ධනය වු චලන සටහන පදනම්ව හා දෘෂ්ටියේ අඛණ්ඩතාවය ද පදනම් කොට ගෙන වර්තමානයේ චිත‍්‍රපටය බොහෝ සෙයින් වර්ධනය වී ජනාදරයට පත් වී ඇත.